Fajrant, koniec pracy, czas do domu. Trochę zmęczeni, ale też chyba zadowoleni robotnicy Kombinatu „Południe” wracają po zmianie. Wznosili bloki przy Końskim Jarze, teraz wracają aby zdążyć na tramwaj z pętli Wyścigi. Którędy idą? Ulicą Beli Bartoka.

Grupę sfotografował Marek Wojciech Druszcz pracujący dla czasopisma „Głos pracy”. Za robotnikami wznosi się blok przy Końskim Jarze 10, dalej po lewej wczesne stadium budowy domów przy Koncertowej. Zanim powiecie, że to niemożliwe bo ich nie widać, poeksperymentujcie z widokiem 3D w Google. Tam widać, że było widać. Drzewa po lewej stronie zdjęcia rosną do dziś. To tereny dawnych ogródków działkowych pod Kopą Cwila, dziś przekształcone w elegancki park. Sama Kopa dopiero wyrasta, na razie widać tylko zwałowiska ziemi po prawej stronie, przy prześwitujących przez krzaki wiejskich zabudowaniach.

Zdjęcie podpisane "3-5.09.76". To niewątpliwie Koński Jar widziany z dzisiejszej ścieżki rowerowej pod Kopą Cwila. Trwa ciężka walka o plan, którą utrudniają jesienne deszcze. Fot. Marek Wojciech Druszcz.
Koński Jar, wrzesień 1976. Fot. Marek Wojciech Druszcz

– Proszę pana, jak ktoś całe życie mieszkał w mieście, to się za Chiny do wiochy nie przyzwyczai! – obwieszcza w serialu „Alternatywy 4” Józef Balcerek porównując ruiny Targówka (gdzie mieszka) do pól Ursynowa (gdzie ma zamieszkać). Szczerze mówiąc, trochę racji miał.

Akcja fotoreportażu "Głosu Pracy" dzieje się na budowie Końskiego Jaru lub Wiolinowej. Fot. Marek Wojciech Druszcz.
Dwie nagie prawdy. 1976, fot. Marek Wojciech Druszcz

Bo wioska ursynowska na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych jeszcze trzymała się mocno. Między blokami można było spotkać sporo pustych starych chałup, jakieś studnie, dziczejące sady, ugory z resztkami żyta i wiejskie drogi. Bystre oko nadal je wypatrzy: pojedyncze stare słupy energetyczne, grupy drzew owocowych, kępy leszczyny, przydrożne krzyże i kapliczki. Tylko patrzeć – jak pić – trza umić.

Ten wodny most zwodzić może postronnego obserwatora - tu wcale nie buduje się ulica, tu nad Smródką powstaje most dla rur. Ulicę dobuduje się 35 lat później. Na razie jest marzec 1977. Fot. Marek Wojciech Druszcz.
Most wodociągowy nad Smródką. 1977, fot. Marek Wojciech Druszcz

Weźmy choćby taką ulicę Beli Bartoka. – Przepraszam, Bartoka? – zapyta ktoś. Tak jest. Teoretycznie nie ma z wioską nic wspólnego. – Wyjdzie pan ze stacji metra Ursynów i to ta ulica biegnąca w stronę SGGW – wyjaśni miejscowy i będzie miał rację. Poniekąd. Bo mało kto wie, że są dwie ulice Bartoka. Ta dzisiejsza, prowadząca od Alei KEN do dawnej stacji Statoil i ta historyczna.

 

Skrzyżowanie Puławskiej i Bartoka? Owszem. Ale tamta Bartoka to dzisiejsza cicha uliczka po północnej stronie Kopy Cwila. Wówczas tędy prowadził główny wjazd na budowę. Fot. Marek Wojciech Druszcz.
Puławska róg Bartoka. 1976, fot. Marek Wojciech Druszcz

Gdzie jej szukać? Po północnej stronie Kopy Cwila. To asfaltowa droga u podnóża góry, wzdłuż granicy parku. Idzie dokładnie dawnym śladem ulicy, chociaż dziś urywa się na płocie osiedla Techniczna, a w czasach budowy Ursynowa dochodziła aż do Puławskiej. Widać ją na planie z 1970 roku.

Służewiec jeszcze w sporej części jako wieś Zagościniec z ogródkami działkowymi między Aleją Lotników i Wilanowską. Służew nad Dolinką i północy Ursynów to po prostu wciąż wioska. Plan Warszawy PPWK, 1970
Służewiec i Ursynów Północny, 1970

Asfaltowa nawierzchnia historycznego odcinka to już produkt nowych czasów, dawniej była to polna droga. Biegnąc na wschód zataczała lekki łuk w miejscu dzisiejszego wyjazdu z Końskiego Jaru na KEN i dalej dochodziła aż do ulicy Rybałtów pokrywającej się z wylotem Rodowicza na Dolinę Służewiecką. Po drodze krzyżowała się z innymi wiejskimi dróżkami: Nutki, Koncertową, Pięciolinii, Symfonii, Elegijną, Okaryny i Wiolinową. Znajome nazwy, prawda? Bo większość ulic ursynowskich ma swoje korzenie w polnych drogach dawnej wsi. Zupełnie jak spora część mieszkańców – dodajmy bez złośliwości, stwierdzając po prostu fakt.

Kopa Cwila, północna część. Po lewej - ogródki działkowe, dziś park. Dom jednorodzinny już jest wysiedlony, w drzewach za nim urządzają się kolejne ogródki. Zdjęcie nadesłała Elżbieta Lewandowska.
Pod Kopą Cwila. 1980, nad. Elżbieta Lewandowska

Tekst jest fragmentem mojej książki „Czterdziestolatek. Historie z Ursynowa”. Więcej ciekawostek znajdziecie oczywiście w książce. Kto kupi do mojego osiedlowego wydawcy, dostanie w prezencie autograf i album „Witajcie na Ursynowie” porównujący zdjęcia dawne i obecne.

Przejdź do sklepu
Maciej Mazur
Rówieśnik Ursynowa (1977) i autor trzech książek o historii dzielnicy. Zawodowo reporter Faktów TVN i autor programu Ranking Mazura w TVN24.

1 KOMENTARZ

  1. Jeszcze „niedawno” ulica nosiła nazwę ks. Adama Wyrębowskiego. Może warto powrócić do tej nazwy na tym historycznym odcinku Bartóka.

Skomentujesz? Wiesz może coś więcej? A może autor się pomylił?