Podróż do wodopoju to zajęcie stare jak świat. Przez tysiąclecia niewiele się tu zmieniło, może poza naczyniami na wodę. W 1994 roku ursynowski zdrój przy Ciszewskiego i ustawiające się do niego kolejki spragnionych dobrej wody urzekły reżysera Marcela Łozińskiego, który poświęcił temu trochę dziś zapomnianemu fenomenowi sporą sekwencję w swoim dokumencie.

Spragnieni czystej wody Ursynowianie przed zdrojem na Ciszewskiego. Z wysokości skrzyni z zaciekawieniem obserwuje to dokumentalista Andrzej Koszyk. Kadr z filmu Marcela Łozińskiego "Warszawa 94. Podróż sentymentalna".
Do wodopoju. Kadr z filmu „Warszawa 94. Podróż sentymentalna”.

Skoro o źródlanej wodzie, to aby zrozumieć jej popularność, musimy sięgnąć w głąb. Do początku lat dziewięćdziesiątych, gdy na osiedlu jak grzyby po oligoceńskim deszczu wyrastają kolejne ujęcia wody. Wcześniej trzeba było po nią jeździć aż do Parku w Powsinie. I wielu rzeczywiście jeździło. Kto pamięta kranówkę z lat osiemdziesiątych ten wie, po co ten wysiłek. A kto nie pamięta, już wyjaśniamy.

Jeszcze tylko ten schodek i już z wnętrza zdroju można czerpać kryniczną wodę. W tle budowa basenów SGGW na rogu Ciszewskiego i Rosoła. Kadr z filmu Marcela Łozińskiego "Warszawa 94. Podróż sentymentalna".
Ostatni schodek do źródełka. Kadr z filmu „Warszawa 94. Podróż sentymentalna”.

Ówczesna woda z kranu była koloru lekko żółtawego i mocno czuć ją było chlorem. Smaku opisać się nie da, to trzeba było spróbować. No ale – jako się rzekło – wraz z nastaniem nowej rzeczywistości nastała też nowa moda. Odpowiadając na społeczne zapotrzebowanie, władze wybudowały sieć całorocznych ujęć wody głębinowej. Powstały „zdroje” przy Romera, na Belgradzkiej, później także przy Dereniowej i Ciszewskiego. Ten ostatni zagrał nawet rolę w filmie i to z najwyższej półki – w dokumencie „Warszawa 94. Podróż sentymentalna” Marcela Łozińskiego.

Ważną rolę, jaką w życiu lokalnej społeczności pełni ujęcie wody oligoceńskiej podkreślają dziesiątki ogłoszeń na drzwiach zdroju przy Ciszewskiego. Kadr z filmu Marcela Łozińskiego "Warszawa 94. Podróż sentymentalna".
Centrum życia społecznego. Kadr z filmu „Warszawa 94. Podróż sentymentalna”.

Oto latem 1994 roku do Warszawy na koncert przyjeżdża Jacek Kaczmarski. Słynny bard „Solidarności” mieszka na stałe w Monachium, za rok przeniesie się do Australii. Podczas wizyty u nas towarzyszy mu Andrzej Koszyk. Reżyser-dokumentalista, warszawiak, ale mieszkający na stałe na Zachodzie. Obaj panowie wsiadają w auto i odbywają po stolicy ową podróż sentymentalną. Zwiedzają Śródmieście, Pragę, Stare Miasto, w końcu trafiają na Stegny i Ursynów. I tak dochodzimy do naszej wody. Kamera zatrzymuje się przy ujęciu oligocenki na Ciszewskiego, tuż obok SGGW. Do niewielkiego budynku zdroju co i rusz ktoś wchodzi, objuczony kilkoma kanistrami. Andrzej Koszyk – jak to dokumentalista – przystaje i zagaduje.

– U Państwa nie ma wody w domu?
– Jest woda, ale nie taka dobra jak tutaj – odpowiadają zdrojowicze.
– Jak to?
– Tu jest woda z 265 metrów pod ziemią, oligoceńska, bardzo czysta. Pochodzenia… tam… sprzed tysięcy lat.
– A woda wiślana nie nadaje się do konsumpcji?
– A napij się Pan wody wiślanej! Niech Pan spróbuje!

Dwadzieścia litrów oligoceńskiej - będzie na zapas. Chociaż fachowcy ostrzegają, że po trzech dniach ta woda zaczyna żyć własnym życiem i lepiej wtedy jej już nie pić. Kadr z filmu Marcela Łozińskiego "Warszawa 94. Podróż sentymentalna".
Lejemy do pełna. Kadr z filmu „Warszawa 94. Podróż sentymentalna”.

Reżyser dalej już nie pyta, zresztą nie wypada – przed budynkiem ustawiła się kolejka chętnych z kanistrami i nerwowo patrzą, co tam się dzieje. Czerpanie wody to wszak od wieków czynność stresująca. Lew odpycha antylopę, silniejsi mieszkańcy sawanny przeganiają słabszych, lepiej zorganizowane plemiona nie dopuszczają koczowników. W wydaniu cywilizowanym i wielkomiejskim najczęstsze awantury dotyczą płukania kanistrów drogocenną przedwieczną oligocenką. Wody nabiera się bowiem na kilka dni.

Wizyta ekipy filmowej w ujęciu wody na Ciszewskiego zdecydowanie się przedłużyła - aż przed zdrojem urósł ogonek chętnych. Czas zakręcić kranik. Kadr z filmu Marcela Łozińskiego "Warszawa 94. Podróż sentymentalna".
Dosyć lania wody. Kadr z filmu „Warszawa 94. Podróż sentymentalna”.

Kłopot w tym, że po trzech dniach w naszej mineralnej krynicy rozpoczynają się procesy biologiczne, których rezultatem jest nielicujący z jej czystością osad na ściankach kanistrów. Profani myją więc swoje naczynia pod kranem ujęcia i marnują ten skarb ludzkości. A raczej: marnowali. Dziś do źródeł nie ma już kolejek. Kupno baniaka w markecie okazało się prostsze niż drałowanie z ciężarami ze zdroju do domu. A poza tym – jak przekonują fachowcy – dzisiejsza kranówka jest zdecydowanie tańsza od tej butelkowanej i równie dobra jak ta oligoceńska. Na zdrowie. Dosyć lania wody, zakręcamy temat.

Film „Warszawa 94. Podróż sentymentalna” emitowany był w stacji Planete i to z tej kopii pochodzą zrzuty ekranu. Film od lat dostępny jest w serwisie YouTube, aczkolwiek ja nie mam z tym nic wspólnego.

 

Maciej Mazur
Rówieśnik Ursynowa (1977) i autor trzech książek o historii dzielnicy. Zawodowo reporter Faktów TVN i autor programu Ranking Mazura w TVN24.

Skomentujesz? Wiesz może coś więcej? A może autor się pomylił?